ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΗΣ ΠΟΙΗΤΡΙΑΣ ΑΘΗΝΑΣ ΒΟΓΙΑΤΖΟΓΛΟΥ
ΣΤΗΝ ΕΚΔΟΤΡΙΑ του PoetryAxion ΑΣΗΜΙΝΑΣ ΧΑΣΑΝΔΡΑ
1./
Α.Χ.: Πείτε μας για τον εαυτό σας ως επαγγελματία και ως ποιήτρια: τι σας δελεάζει περισσότερο;
Α.Β.: Ως καθηγήτρια νεοελληνικής φιλολογίας στο πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, διδάσκω κυρίως
ποίηση. Με γοητεύει η προσπάθεια να μεταγγίσω την αγάπη μου για την τέχνη αυτή στις
φοιτήτριες και τους φοιτητές μου· το στοίχημα να τους κάνω φανατικούς και συγχρόνως
εκλεκτικούς αναγνώστες (ενίοτε ακόμη και να τους ενθαρρύνω να γίνουν λογοτέχνες οι ίδιοι). Με
γοητεύει, ακόμη, όχι τόσο η φιλολογική έρευνα όσο η διαδικασία της συγγραφής μονογραφιών και
άρθρων για ποιητές που ξεχωρίζω, το ξεκλείδωμα των μυστικών της τέχνης τους.
Ως ποιήτρια, από την άλλη, με μαγεύει ό,τι όλους, φαντάζομαι, όσους γράφουν στίχους: η
σύλληψη της ποιητικής ιδέας, η οργάνωσή της, η πρώτη γραφή, το συνεχές δούλεμα του ποιήματος
μέχρι να φτάσει να με ικανοποιεί: να μην έχει περιττές λέξεις, να έχει τον σωστό τόνο, να είναι εγώ
– κάτι αυθεντικό. Αλλά και η μαγεία της αιφνίδιας μετατροπής ενός βιώματος, ενός ακούσματος,
ενός αισθητικού ερεθίσματος, ακόμη και μιας περίεργης είδησης δημοσιογραφικής, σε ποιητική
έκλαμψη. Συνήθως καταγράφω αυτές τις πολύτιμες στιγμές για μελλοντική επεξεργασία. Σε εποχές
πλούτου, όταν ιδέες και λέξεις σε κατακλύζουν, πρέπει να συλλέγεις καρπούς για τις δύσκολες
μέρες. Τέλος, όταν το ποίημα δημοσιευτεί, αρχίζει η γεμάτη εκπλήξεις περιπέτεια της πρόσληψής
του, ο τρόπος με τον οποίο φίλοι, γνωστοί και άγνωστοι, κριτικοί και απλοί αναγνώστες το
ξαναγεννούν μέσα από την προσωπική του, ο καθένας, ματιά.
2./
Α.Χ.: Όταν γράφετε ένα βιβλίο ποιος είναι ο εσωτερικός σας άξονας και η δομή του;
Α.Β.: Η δομή ενός ποιητικού βιβλίου είναι ένα πολύ γοητευτικό στοίχημα. Δεν θα με ενδιάφερε να
φτιάξω ένα απλό άθροισμα ποιημάτων συστεγάζοντάς τα κάτω από έναν γενικό τίτλο. Επιθυμώ το
κάθε ποίημα να υπερβαίνει τον εαυτό του, συνδεόμενο πολύτροπα με άλλα ποιήματα,
σχηματίζοντας ενότητες. Ασφαλώς το κάθε ποίημα δεν παύει να λειτουργεί αυτόνομα, γίνεται όμως
συγχρόνως οργανικό μέρος ενός συνόλου κι έτσι εμπλουτίζεται και διευρύνονται οι λειτουργίες
του. Το Άξιον Εστί του Ελύτη είναι ένα ευρέως γνωστό παράδειγμα αυτού που εννοώ, παρ’ όλο που
είναι με το υποδεκάμετρο αρχιτεκτονημένο, τόσο που να χάνει κάπως την παρθενικότητα που
θεωρώ ότι εντέλει θα πρέπει να αναδίδει, παρά το όποιο διανοητικό βάρος της, μια ποιητική
σύνθεση.
Όσο για αυτό που αποκαλείτε “εσωτερικό μου άξονα”, νομίζω ότι με κάθε νέο ποιητικό
βιβλίο αλλάζει ελαφρώς προσανατολισμό μέσα από την πυρετώδη δημιουργική διαδικασία και
συγχρόνως πλουτίζεται και, έστω για λίγο, στερώνεται. Την εποχή αυτή, πάντως, δεν αισθάνομαι
καμιά στερεότητα, καθώς επεξεργάζομαι παράλληλα κάποιες συνθέσεις που από χρόνια βρίσκονται
στα συρτάρια μου – ελπίζω σταδιακά μία από αυτές να μου επιβληθεί και, καλώς εχόντων των
πραγμάτων, να γίνει η επόμενη ‘επίσημη’ δουλειά μου.
3./
Α.Χ.: Κάθε βιβλίο σας έχει τη δική του ιστορία. Πείτε μας αναλυτικά για το εκδοτικό σας πραχθέν
μέχρι σήμερα.
Α.Β.:Εκδοτικές ιστορίες βιβλίων… ενδιαφέρουσα η ερώτησή σας. Το πρώτο μου ποιητικό βιβλίο, τα
Ερωτοπαίγνια, όπως όλα τα πρώτα βιβλία έχει μια ιδιαίτερη θέση στην καρδιά μου. Είναι ένα
μωσαϊκό από ποιητικές στιγμές πολλών χρόνων της ζωής μου, περιέχει ποιήματα γραμμένα από τα
είκοσι ως τα πενήντα μου χρόνια και η σειρά με την οποία ειναι οργανωμένες οι ενότητές του
ιστορεί το πέρασμα από την εφηβεία στην ενηλικίωση με άξονα τη βίωση (ή και την αδυναμια
βίωσης) του έρωτα σε ποικίλες μορφές του: έρωτα προς άντρες, γυναίκες, αλλά και προς τον
πατέρα, τον σύζυγο και, τέλος, την κόρη μέσα από την εμπειρία της μητρότητας. Γι’ αυτό και με
συγκίνησε πολύ το digital painting που φιλοτέχνησε για το εξώφυλλο η κόρη μου, καθώς τόσο
εύστοχα διείσδυσε στην ψυχοσύνθεση της ποιητικής ηρωίδας μου. Ο βαθιά καλλιεργημένος
υπεύθυνος εκδοτικού ελληνικής λογοτεχνίας και δοκιμίων του Κέδρου και φίλος, πλέον, Δάνης
Κουμασίδης αγκάλιασε πρόθυμα το βιβλίο και ήταν τιμή για μένα να με φιλοξενήσει ένας
εκδοτικός οίκος με τόσο σπουδαία ιστορία.
Με τα Πορτρέτα, συνέχισα τη γόνιμη συνεργασία μου με τον Κέδρο· τόσο ο Κουμασίδης
όσο και η υπεύθυνη δημοσίων σχέσεων Κέλη Δασκαλά στέκονται δίπλα μου και στηρίζουν τη
δουλειά μου. Αυτή τη φορά στο εξωφυλλο τοποθετούνται δίπλα-δίπλα δυο αυτοπροσωπογραφίες
της Φινλανδής ζωγράφου Helene Schjerfbeck, μία σε νεανική και μία σε γεροντική ηλικία. Ένα από
τα ‘πορτρέτα’ που φιλοτεχνώ στο βιβλίο είναι εκείνο της σημαντικής αυτής εικαστικού, που όμως
δεν είναι πολύ γνωστή στην Ελλάδα· το πέρασμα του χρόνου, που με δραματικότητα αποτυπώνεται
σε αυτό το εξώφυλλο, διατρέχει ολόκληρο το βιβλίο. Η δεύτερη αυτή συλλογή μου είχε ευρύτερη
ανταπόκριση από το αναγνωστικό κοινό, πράγμα που ίσως οφείλεται και στο γεγονός ότι δεν έχει
το αγκαθωτό, αμυντικό κέλυφος πολλών από τα ποιήματα των Ερωτοπαιγνίων, που δεν σε αφήνουν
εύκολα να διεισδύσεις μέσα τους – τα Πορτρέτα είναι περισσότερο ‘ανοιχτά’, με μεγαλύτερη τόλμη
όσον αφορά τη συγκινησιακή έκθεση, και περιέχουν προσωπογραφίες κάθε λογής ανθρώπων:
γυναικών και ανδρών, βρεφών και ηλικιωμένων, συγγενών, φίλων, καλλιτεχνών, οπότε πιο εύκολα
βρίσκει κανείς στις σελίδες τους του πρόσωπα και βιώματα που μπορεί να τον ενδιαφέρουν.
4./
Α.Χ.: Ποιος είναι ο ιδανικός σας Reader;
Α.Β.: Ιδανικός αναγνώστης της ποίησης είναι πάντα ο καλλιεργημένος, ο ευαίσθητος, ο ασκημένος,
εν ολίγοις ο φανατικός αναγνώστης· που έχοντας διαβάσει πολλή και καλή ποίηση μπορεί να
αντιληφθεί αποχρώσεις, αμφισημίες, υπόγειες συνομιλίες με άλλους ποιητές και ούτω κάθ’ εξής·
που δεν θα σου χαριστεί αλλά θα σε ζυγίσει με εντιμότητα στην αισθητική ζυγαριά του· που θα
αφήσει τον εαυτό του ελεύθερο να αισθανθεί τον στίχο σου, να τον ξαναπλάσει μέσα του· που θα
βρει, σε κάποια σημεία τουλάχιστον, όψεις του δικού του εαυτού· που θα αντιληφθεί πράγματα που
θέλησες να πεις, τρόπους ποιητικούς που θέλησες να πετύχεις, αλλά και επιπλέον σημασίες και
διαστάσεις που ούτε καν σου πέρασαν από το μυαλό όταν έγραφες και που η γραφή σου πυροδοτεί.
Τέλος, ο ιδανικός αναγνώστης θα έχει την καλή διάθεση να μοιραστεί μαζί σου το αναγνωστικό
βίωμά του, να σου επισημάνει αγαπημένες του στιγμές, σκέψεις και συγκινήσεις κάθε είδους, αλλά
και ενστάσεις για σημεία που βρίσκει λιγότερο ισχυρά. Ο ιδανικός αναγνώστης είναι συγχρόνως, με
κάποιον τρόπο, κριτικός, φιλόλογος, ποιητής, άνθρωπος αισθαντικά αλληλέγγυος, που βοηθάει τον
δημιουργό να γίνει καλύτερος.
5./
Α.Χ.: Πείτε μας τα βιβλία από αγαπημένους σας ποιητές που σας συνοδεύουν στην πορεία σας και
σε ποιες γλώσσες μεταφραστήκατε.
Α.Β.: Πολλοί είναι οι δια βίου αγαπημένοι ποιητές· οι υπόλοιποι αλλάζουν με τα χρόνια, καθώς
όλοι μας αλλάζουμε και καθώς νέοι δημιουργοί εμφανίζονται και ο λογοτεχνικός χάρτης αδιάκοπα
αναδιατάσσεται. Σταθεροί έρωτες είναι ο Άγγελος Σικελιανός, ο Νίκος Εγγονόπουλος, ο Κώστας
Καρυωτάκης, ο Κ.Π. Καβάφης, ο Τάκης Παπατσώνης, ο Ρώμος Φιλύρας, ο Γιώργος Κοτζιούλας, ο
Γιάννης Σκαρίμπας, η Μάτση Χατζηλαζάρου, ο Νίκος Φωκάς, η Μαρία Κυρτζάκη, ο Ηλίας Λάγιος
– γυρίζοντας προς τα πίσω, ο Ανδρέας Κάλβος, πιο πίσω η ποίηση της Κρητικής και της Κυπριακής
Αναγέννησης, και πιο πίσω η Βίβλος, ο Όμηρος, η Σαπφώ και πάει λέγοντας… Από τους ξένους
ποιητές ξεχωριστή θέση έχει μέσα μου το υπέροχα αντιστικτικό διδυμο της Έμιλυ Ντίκινσον και
του Ουώλτ Ουίτμαν, ο Τζων Κητς, ο Κάρολος Μπωντλαίρ, ο πλάστης της σπαρταριστής
Ανθολογίας του Σπουν Ρίβερ, το πανίσχυρο δίδυμο της Άννας Αχμάτοβα και της Μαρίνας
Τσβετάγιεβα, ο Ουάλλας Στήβενς, ο Ουίλιαμ Κάρλος Ουίλιαμς, ο Ράινερ Μαρία Ρίλκε, ο Φερνάντο
Πεσσόα και τα προσωπεία του, ο Χόρχε Λουίς Μπόρχες, ο Ώντεν, η Βυσλάβα Σιμπόρσκα και
πολλές άλλες και άλλοι μάστορες και μάγοι του στίχου των τελευταίων δεκαετιών, που αυξάνονται
και πληθύνονται σε όλα τα μηκη και τα πλάτη του πλανήτη…
Όσο για τις μεταφράσεις, δεν είναι εύκολη υπόθεση να μεταφραστεί κανείς στο εξωτερικό
αν δεν συμμετέχει σε ποιητικά φεστιβάλ, και επιπλέον έχω εκδόσει ως τώρα δύο μόνο ποιητικά
βιβλία. Ωστόσο, ο φίλος Αντώνης Μόλχο μετέφρασε ένα ποίημα από τα Ερωτοπαίγνια για τις
σεναριακές ανάγκες της ταινίας μικρού μήκους της κόρης μου Σαλώμη και δυο από τα ποίηματα
των Πορτρέτων μεταφράστηκαν στα αγγλικά και τα αραβικά στο διαδικτυακό περιοδικό Nadwah.
Είναι μεγάλη η συγκίνηση να βλέπεις ένα ποίημά σου μεταπλασμένο σε μια άλλη γλώσσα. Το να
διασχίζει η ποίηση τα σύνορα και να ταξιδεύει είναι πάντα σημαντικό.
Σας ευχαριστούμε!